Omer Karabeg: Odnos prema antifašizmu bez partizana

Novinar Omer Karabeg u razgovor o odnosu prema antifašizmu u Srbiji i Hrvatskoj uključio je dva istoričara - Srđana Milosevića, saradnika beogradskog Instituta za noviju istoriju Srbije, i Dragana Markovinu, docenta na Filozofskom fakultetu u Splitu.

MARKOVINA: Bilježimo razne pojave revizionizma, potpune negacije i zapravo otvorenog raskida sa antifašističkom tradicijom.
MILOSEVIĆ: U Srbiji se antifašizam u ustavu ne pominje kao neka vrednosna kategorija. Osim 9. maja, koji je međunarodni praznik pobede nad fašizmom, ne obeležava nijedan drugi datum antifašističke borbe. Mnogima bi bilo milije da se obeležava datum koji bi se odnosio na četničku borbu, ali to bi bilo besmisleno, jer valjda i oni koji su progurali izjednačavanje četnika i partizana ne bi bili u stanju da odu toliko daleko da proslavljaju nekakve datume navodne četničke antifašističke borbe. I kada toga već nema, onda je potisnuto i sve ono što se ticalo važnih datuma partizanske borbe.
MARKOVINA: U Hrvatskoj predstavnici lokalnih vlasti HDZ-a održe formalne govore u povodu nekih datuma antifašističke borbe, a vidi se da im do toga nije stalo i da je to samo maska za javnost. Da se ne lažemo, čitava paradigma takozvane demokratske Hrvatske, odnosno samostalne Hrvatske, izgrađena je na negaciji prethodnog režima. Tako da je, bez obzira što je Hrvatska formalno sljedbenica ZAVNOH-a, HDZ-ov režim napravio sve da se predstavi kao potpuno drugačiji od socijalističke Jugoslavije i u tome je uspio. Da je antifašistička tradicija preživjela u bilo kojoj varijanti, ostala bi i društvena životnost socijalističkog vremena, a to nikome nije odgovaralo. Zbog toga je obračun bio tako brutalan. Otvorena su vrata ljudima iz emigracije, dakle ljudima koji su na ovaj ili onaj način simpatizirali NDH, poput ministra odbrane Gojka Šuška, a - s druge strane - ponuđen je koncept pomirbe, s tim da je ta pomirba, kada je ogolimo od fraza, zapravo značila - poštedićemo vas, ali prihvatite nacionalističku Hrvatsku.
MILOSEVIĆ: I u Srbiji je, posebno nakon 2000. godine, aktuelan pomiriteljski narativ koji ide za tim da izjednači četnike i partizane. Tome se priključuju i snage koje su bile nosioci kolaboracije u Srbiji, mislim na Nedića i Ljotića. Ide se za tim da se svi oni na neki način pomire u srpstvu. Sada je aktuelna nova fazu u odnosu prema antifašizmu. On se deklarativno uvažava - to smo imali prilike naročito da vidimo prilikom nedavne proslave sedamdesete godišnjice oslobođenja Beograda - ali je taj takozvani antifašizam u novom tumačenju očišćen od svega onoga što su bile njegove suštinske vrednosti na ovom prostoru, a to je pre svega bratstvo i jedinstvo. Onog trenutka kada ste partizanske jedinice očistili od svih drugih naroda i kada ste partizanski pokret proglasili isključivo srpskim, poništili ste suštinu antifašizma. Antifašizam u kome nema mesta za Tita, u kome nema mesta za hrvatske, slovenačke i borce drugih naroda - taj antifašizam je jedna perverzija i on ne zaslužuje da se tako naziva.
MARKOVINA U Hrvatskoj bilježimo isti proces. Potiču ga sama udruženja antifašista, koja uglavnom vode ljudi koji su na ovaj ili onaj način vezani uz Socijaldemokratsku partiju - to je bivši Savez komunista - koja je sada na vlasti. Oni inzistiraju na slavljenju partizanske borbe, ali je čiste od svega što nije vezano uz nacionalno. Na isti način kao što to rade u Srbiji. Uvijek se spominje da je antifašistička borba preteča Domovinskog rata, a nikad se ne spominju druge dvije komponente - socijalistička revolucija i stvaranje federalne Jugoslavije kao poruke bratstva i jedinstva. Protura se priča da je čitav povjesni ciklus usmjeren ka ostvarivanju nacionalne samostalne države i da je jedna od tih etapa bila i partizanska borba. Mislim da je to laž i blasfemija, ali to se zaista događa.
MILOSEVIĆ: Parada povodom oslobođenja Beograda je bila još jedna demonstracija pervertovanog odnosa prema antifašističkoj tradiciji, jer je predsednik Putin bio generator svega toga, pa su se organizatori parade potrudili da udovolje savremenim ideološkim kretanjima u Rusiji. To je bio razlog što je antifašizam bio istaknut u prvi plan tokom te proslave. Taj pervertovani odnos može se videti i kada se danas pominje Koča Popović - on je sada postao neka vrsta paradigme srpskog partizana, pa je čak i Zagrebačka ulica preimenovana u Ulicu Koče Popovića. Mene ti ljudi koji danas govore o antifašizmu podsećaju na nekakve klovnove u prevelikim cipelama i prevelikim odelima. Sve to je, zaista, izgledalo groteskno i ostavlja gorak ukus.
MARKOVINA Antifašistička tradicija je dobila pravo građanstva utoliko što se partizanskim borcima priznaje da su branili domovinu od okupatora. Dakle, borili su se za Hrvatsku, a u potpunosti se zanemaruje socijalna revolucija i njihova borba za federalnu Jugoslaviju i uopće za ideju zajedništva jugoslavenskih naroda, pa i za bratstvo hrvatskog i srpskog naroda u Hrvatskoj.
(Most Radija Slobodna Evropa)