Pages

Saturday, June 15, 2013

VRBAS: IME, PJESMA, SLIKA (9)

VRBASLIJE – ČUVARI TRADICIJE





Piše: Ismet Bekrić

»Dajak čamac, simbol Banjaluke« - »siječe brzake« i među koricama knjige profesora i Vrbasiije Vojistava Alvira

Novogodišnje vrijeme, kad lijepe, sretne slike oživljavamo u ozračju novih želja, za brojne Banjalučane, rasute svijetom, prilika je da se prisjete rodnog grada i vrbaskih ljeta. Tada se već misli i na novo ljeto, kad će ponovo na obale i brzake voljene rijeke. Ponovo u nama žubore i blistaju sedre i slapovi, od Slapa u Novoseliji, Limana, prvih i drugih mlinova, Abacije i Studenca, do Plaže, Kastela, Halila, Rebrovca, Ade, Trapista...

»Vremena, kad se kaže Vrbaslija, pišu se velikim slovima«, zapisao je na internetu, Ademir Ljubović. I Adem Ibrišagić, objavljivanjem jedne stare fotografije, vraća nas u ljeto 1973. godine. A na fotografiji čuveni skakači sa gradskog mosta, majstori »banjalučke laste«, a među njima i bokser Marjan Beneš. Ni on ne može bez Banjaluke i Vrbasa, bez »banjalučke vrbaske raje«, i zato se vratio u grad svoje mladosti i sportskih uspjeha. Svoja osjećanja prenio je i na papir, ispisujući stihove o svojim prijateljima sportistima, o Kastelu, Vrbasu, alejama...

Vrbas tako postaje simbol naše ljubavi, naših korijena i našeg trajanja. »Vrbas u venama«, ma gdje bili! A simbol Vrbasa, pa i same Banjaluke, postao je, odavno, naš čamac. Dajak. Jedinstven u svijetu.

Banjalučka, vrbaska priča

O dajak-čamcu, toj »vrbaskoj lađi«, tom »vrbinom listu na vodi«, tom »vilinom konjicu« nad brzacima, »šarentici« - što bi rekao Joco Bojović, napisano je mnogo pjesama, zapisa, priča, ispovijesti, sjećanja. U prošlom broju našeg magazina pisali smo o promociji jedne izuzetne monografije doktora Mirze Bišćevića »Dajak-vrbaska lađa«, a sada imamo tu radost da, bar ukratko, predstavimo još jednu fotomonografiju o tom vrbaskom ljepotanu i prkosniku.






»Imao sam deset godina kada me je moj stariji brat Andrija učio, i naučio, da guram dajak čamac«, riječi su istaknutog, nezaboravnog banjalučkog sportiste Petra Pere Perovića. »Bilo je to 1938,1939. godine, i od tada sam zavolio tu banjalučku, i samo banjalučku, vještinu dajačenja. Mada mi je rukomet bio glavna preokupacija, svako ljeto, kada sam bio slobodan, provodio sam na Vrbasu, zavolio sve njegove brzake, njegove ljude, entuzijaste koji svojom ljubavlju čuvaju tu lijepu i nadasve zdravu tradiciju. Jedan od tih Vrbaslija i čuvara tradicije svakako je i prof. Vojislav Alvir, čiju sam knjigu, u elektronskom obliku, sa zadovoljstvom pogledao. Tek tada sam shvatio, vremenski, koliko je ta vještina bila i ostala neraskidivi dio ljetne svakodnevice velikog broja Banjalučana - Vrbaslija, koji i danas čuvaju tu tradiciju...«

Alvirova fotomonografija, nazvana »Dajak čamac, simbol Vrbasa i Banjaluke«, otkida od zaborava brojne slike i događaje vezane za ovu smaragdnu rijeku i njen ukras, čamac. To je, kako ističe sam autor u predgovoru, »jedna gradska i isključivo banjalučka priča, koja dugo, dugo traje«:

»To je priča o ljubavi i entuzijazmu ljudi Vrbaslija, čuvara tradicije dajačenja... Sama riječ 'dajak' potiče iz turskog jezika, a u prevodu znači 'štap za odgurivanje riječnog čamca'. Ova monografija je pokušaj da se od zaborava sačuva ta banjalučka vještina dajačenja i moj skromni doprinos očuvanju tradicije stare više od 150 godina...«

Ova banjalučka, vrbaska priča ima mnogo glavnih likova - zaljubljenika, sanjara, dajakčija, skakača, prijatelja... Na njenih 300 stranica smjenjuju se vremena i imena, živi svoj život jedan grad koji je doživljavao i teške godine, i koji još uvijek liječi svoje rane. Ali Vrbas je uvijek bio, i ostao, ona čudesna nit koja nas povezuje, i vezuje za prošlo, sadašnje i buduće.

Živa slika vremena

Pođimo od tridesetih godina prošlog vijeka, kad su čamce pravili kod Žarka Lande, i kad su se njima znali spuštati sve do Bosanske Gradiške. Neka imena tadašnjih čamaca: »Halilovac«, »Som rikavac«, »Mišula«.

Fotografija iz 1938. Čamcima u Jajce. Nazim Džabić, Drago Slunjski, Drago Mažar, Suljo Halalkić i Tomaš Perović. Lanac čamca drži Josip Mažar Šoša.

»U Ademovoj kafi i slatku od ruža uživao je i ban Milosavljević, a Milkan Gojić, poznati ugostitelj, poslije teferiča u čardaku Adema Tuleka iznajmljivao bi Ademovu lađu i uživao u vožnji s porodicom po zelenkastoplavoj vodi.«

Edo i Hari na brani u Novoseliji... »Ajla Amar«, čamac sa dva imena... Kršlak ispod Careve ćuprije.. »Amor« Ljubovića i »Nidžara« Kačara... »Cole«... Adem Ćejvan Kvak volio je Vrbas: »Nad Banjom Lukom zvijezde su najljepše«... Na drugim Mlinovima Vekas i »Sara«... Drago Granić 1964. u čamcu koji se zvao po njegovim sestrama Jasna i Vesna... Nebojša Tadić i »Abai«... Andrej Zamola i »Lotos«... »Magelan« kod II mlina... »Faraon« Rizvanovića... 1935. na Zejtin brani: Nijaz Ljubović i čamac »Sirena«, koji je napravio Hakija 1933. godine... Šampion: Bilku Kačaru zlato Balkana (u trci na 1500 m.)... Otac i sin Alihodžići... Dr Bakir Ajanović i »Riverman«... »Spartak«... Špic čamca »Bratski« porodice Šljivić... Tamara Vučković... Nikola Blaženović Đinola, Vojislav i Filip Alvir... Dr. Bišćević i »Vrbas, u pozadini Stefan i »Hromi Daba«... Fudbaler i trener banjalučkog »Borca« Aleksandar Aco Mastela gurao je čamac. Golman »Borca« Zlatan Klikić gurao je čamac. Centarfor prvoligaša »Borca« Pašo Bećirbašić je takođe gurao čamac... Ljeto na Vrbasu 1990. Trka dajak čamaca: 1. Ljubović Husein i »Amela«, 2. Kačar Bilko i »Citadela«, 3. Kivač Zlatko Hači i »Dado«... »Kada bi svi, kao i ti, postali svjesni da je Vrbas glavna ulica Banje Luke«, Slava i Saša Terzić, iz knjige utisaka sa izložbe fotografija Slobodana Rašića Bobare »Dajak - vrbaski čamac«... Dušan Mutić: »Vrbas mladoženja«... Ljeto 1988.: na krmi Admir Ljubović, ljepotice i najljepši čamac »Vihor«. Te godine u trci dajaka pobijedio je Himzo Kačar... Kuća Kapetanovića (Bešlagića) i Studenac... Cvjećar i arhitekta u čamcu: Ranko Klindić i Nine Granić... Raja iz V kvarta na Abaciji šezdesetih godina... Joco Bojović: Zdravere!... Mati i sinovi! Na krmi Svjetlana Jakupović (rođ. Pavlišin), Goran i Igor... Pobjednici trke dajak čamaca su bili: Antonio Zamola Tončo, Zdravko Barunović Čita, Admir i Husein Ljubović, Emir Majdanac Bili, Smajo Hajrulahović, Bilko i Himzo Kačar, Andrej Zamola, Dragan Babić, Ibrahim Kršlak... Februar 2010. godine, 49. kupanje: Milenko Jeftić Jefto... Raja sa Halilovca na »Otoku ljubavi« pedesetih godina XX vijeka. 'Ostrvo ljubavi' izgradio je Hakija Ljubović zvani Čilac. Do njega banjolučki slikar Enver Štaljo... Enisa Osmančević Ćurić: »Vrbaske sedre«...1928. stigli smo čamcima do Save. Možemo li stići dajak čamcima do Evrope?... Mladi članovi »Dajak kluba«: Ilija Panić na krmi i Predrag Ružičić u špicu čamca »Srki«... Tako, izmjenjuju se imena i fotosi, kao na nekoj živoj izložbi koju gledamo sa obala Vrbasa.

»Vrbas je otac, spomen i spomenik, živa slika vremena u toku«, zapisao je, jednom, slikar i Vrbaslija Alojz Lojzo Ćurić.

A još jedan Vrbaslija, Vojislav Alvir, u tu živu sliku utiskuje i svoje stope. I vodeni trag svoga čamca. Njegovoj »priči« možemo nešto i oduzeti, ali još više dodati, jer »vrbaska priča« je i lična, i zajednička, otvorena za nove stranice, osjećaje, sjećanja i svakodnevlje. Jer, vrbaska priča je - beskrajna.

(objavljeno u 'Šeher Banjaluka', magazin Saveza Banjalučana u Švedskoj)




No comments:

Post a Comment