Često, pa i u ovo zavečerje, kad pišem ovaj zapis o Ademu Ćejvanu, nameće se osjećaj za koji bi Rilke upotrijebio svoju opsesiju o licima budućim.
Jer Adem Ćejvan kao glumačka, umjetnička angažovanost, kao pripadnost potrebi koja stvara i otvara vrata ljudskih spoznaja i ljudskih gluposti, nije i ne postoji samo u ovom trenutku. On je isto tako u prošlom, kao i u budućem. Tako, govoreći o onom što je bilo, u biti ne može značiti “informaciju za Vas”, kako se to rutinski izgovara na skupovima nezainteresovanih turista i zainteresovanih njihovih vodiča.
Jugoslovenskom radiju Adem Ćejvan je poklonio toliko izvanrednih uloga u beskonačnom nizu radio-drama, đerdanu kojeg se sjećaju i zaboravljaju pregršti generacija. A uza sve to Adem je ostao mlad, i njegov život se uvijek kretao prema rođenjima.
Taj “radijski posao” Adem Ćejvan je, pored drugih priznatih stvari, zadužio i jednim sonornim glasom, koji je sam po sebi djelovao karakterno, beskonvencionalno i ljudski. Davši tom glasu i svoju glumačku dušu i talenat, svi smo mi dobili cjelovitost, sigurno i nepogrešivo. O tome svjedoče i dvije prve nagrade na Festivalu jugoslovenskog radija u Ohridu, u dramama Derviša Sušića i Miodraga Bulatovića.
Pamtim s Ademom Ćejvanom njegovu garsonijeru u Sarajevu, u ono vrijeme, u koju smo se vraćali poslije proba radio-drame “Tanja” Alekseja Arbuzova, pamtim pogled kroz prozore te garsonijere, s kojih su se gledali zimski vrapci I leden vazduh im udariI pod pazuhe pa umru naprečac, i u padu. A Šekspir posjeduje stih u kome je zapisano da “i u vrapčevom padu postoji smisao”. Sasvim znam da u toj garsonijeri i danas, poslije odlazaka, i bez nas, sjedi Vilijem Šekspir, i u mraku, uz kandilo piše naš nedovršen razgovor o vrapcima.
Ovaj lament možda traži i izvinjenje onih koji čitaju ove redove, jer se možda udaljavam od “činjenica”.
A onda je, u proljeće 1969, snimana prva bosanskohercegovačka televizijska drama “To” Alije Isakovića, u režiji Aleksandra Jevđevića. U glavnoj ulozi - Adem Ćejvan. U jagomirskom studiju kroz nekoliko noći, uz neposredan entuzijazam, uz vjerovanje da se cilj mora pogoditi, a svrha opravdati, vršen je posao u kome je Adem Ćejvan nosio jedan od najvećih tereta, ako je riječ “teret” uopšte srećno nađena. I poslije 10. maja 1969. godine, kad je Televizija Sarajevo emitovala ovu svoju prvu dramu, i publika i kritika našli su se na jednoj strani, na onoj koju smo svi željeli. U “Borbi” se javio, inače u ovakvim situacijama ćutljivi, Branko Ćopić.
A jedan kritičar je za Ademovu ulogu Jahića zabilježio: “To i nije bila samo uloga i lik, već gromada”.
Poslije toga bili smo sudionici (kako ružna riječ “sudionici”, ali neću da je brišem, zbog pogrešnih sudionika), bili smo gledaoci, građani, i prisutnici cijelom nizu televizijskih drama svih naših studija u kojima je Adem Ćejvan arbiter od povjerenja, ali se ne može ispustiti, a da se ne označi
njegov Stanko Veselica u televizijskoj seriji “Osma ofanziva”, čiju je dramatizaciju napravio Arsen Diklić, a režirala Soja Jovanović.
U toj seriji se uz Adema u dramskoj i prikazivačkoj neposrednosti našao i Đorđe Pura, sveopšti Ademov prijatelj. I jedan i drugi tokom te serije, te etapne dramaturgije, samo su potvrđivali da za dobrog glumca ne postoji ono što se ne može glumiti. I u isto vrijeme biti istinski tumač naroda.
I sve, sve je to u redu, ali ima nešto što je i izvan tih stvari i sa ovim stvarima, što je pojava za sebe, što najbolje opisuje Adema Ćejvana. To je on sam. To je njegova plemenita, životna, pouzdana fantasmagorija, njegova natopljenost životom, optimizam koji buja drugarstvom, vjerovanjem da se ljudski putevi ipak sreću i da će čovjek i njegov susret sa samim sobom pobijediti.
Adem Ćejvan već za života ima svoj spomenik. Gledao sam ga u Madridu. To je spomenik don Kihotu i Sanču Pansi.
Jer Adem Ćejvan je i jedno i drugo, svoja sopstvena trezvenost i svoja istovjetna usplahirenost, svoja kontradiktorna oglašenost.
Ovaj zapis, koji počinjem da završavam u jutarnje, pri dnu dana kalendarskog 21. marta 1982, svoju posljednju rečenicu ima samo kao prividnu.
Midrag Žalica, Sarajevo
Književnik Miodrag Žalica (Sarajevo 1926 – 1992.) napisao je ovaj tekst u povodu 30 godina uimjetničkog rada Adema Ćejvana, velikog banjalučkog i jugoslovenskog glumca.
(Iz knjige ‘Adem Ćejvan’ Slavka Podgoreleca, Banjaluka, 2014.)
No comments:
Post a Comment