Banovinsko pozoriste 1934.g.
Narodno pozorište je otvoreno 18. oktobra 1930. Za prvog
upravnika postavljen je Dušan Mitrović. Dirigenti i kompozitori muzike za
pozorišne predstave s pjevanjem bili su Ivan Dominis, Josip Jiranek, Vladimir
Milošević i Jaroslav Pleciti. U toku prve pozorišne sezone izvedeno je 35
premijera. Do izgradnje vlastite pozorišne zgrade korišćena je u ove svrhe
adaptirana dvorana bivše Sokolane (kasnije kino „Kozara"), koja je mogla
primiti 400 posjetilaca. Pravilnik o radu donio je ban 19. septembra 1930. O
cjelokupnom održavanju staralo se Tehničko odjeljenje Banovinske uprave.
Članovi ovog teatra, o čijem se izboru starao ban, jer je kao ustanova bila
podređena lično njemu, bila su istaknuta imena jugoslovenskog glumišta.
Narodno pozorište organizovalo je svake godine ljetne i
zimske turneje po Vrbavskoj banovini. Tako su, na primjer, 10-26. januara 1938.
gostovali u Bihaću, Cazinu, Bosanskoj Krupi, Bosanskom Novom i Prijedoru i za
16 dana dali 26 predstava, sa prosječno 142 gledaoca na svakoj. Ovakva naporna
gostovanja organizovana su i u ostalim sezonama. Sa operetama i pozorišnim
komadima s pjevanjem teatar je značajno uticao na muzički život grada i
regionalnog područja.
Muzička tradicija nije dovoljno proučena. Koncert održan 31.
maja 1881. spominje se kao prvi u Bosni i Hercegovini. Raniji koncertni nastupi
rjeđe se navode. Đuro Pilar, profesor univerziteta u Zagrebu, naveo je
svakodnevne koncerte u Mocnajevoj pivnici, gdje je i on prisustvovao 6. jula
1879. Zna se da je u to vrijeme prve poduke na klaviru i violini davao Karlo
Obert, a poslije i Marijan Markezinović. Na temelju odobrenja Gradskog
kotarskog ureda od 27. februara 1894. grupa nastavnika muzike na čelu sa
Markezinovićem otvorila je privatnu školu za vokalnu i instrumentalnu muziku i
crkveno pjevanje. Čak je od 23. decembra 1893. do 3. avgusta 1896. radila i
firma za poizvodnju drveta za muzičke instrumente, vlasništvo Viktora
Lehlajtnera (Lechleitner). Među muzičkim pedagozima, koji su najviše učinili za
razvoj muzičke kulture, posebno se ističe Franjo Maćejovski, češki kompozitor,
dirigent Hrvatskog pjevačkog društva ,,Nada“ i osnivač hora Muslimanskog
zanatskog društva ,,Fadilet“ u Banjaluci, gdje je boravio 1900-1905, a potom i
1915-1916, i za kratko vrijeme učinio mnogo u prikupljanju i bilježenju
narodnih pjesama, školovanju muzičkog podmlatka i razvijanju muzičkog
obrazovanja. Poslije (velikog) rata muzički život se razvijao na više osnova.
Pored privatnih muzičkih poduka muzičko obrazovanje je bilo zastupljeno i u
školama. Iako su i ranije u školama postojali horovi, naredbom od 12. decembra
1928. morali su se osnovati dječiji, ženski, muški i mješoviti horovi i
održavati časovi vokalne i instrumentalne muzike. Muzičku nastavu njegovala je
Učiteljska škola. Od školske 1934/1935. godine u Banjaluci je radila Muzička
škola. Među banjalučkim muzičkim pedagozima treba istaći profesora muzike
Julija Kuglia i (akademika) Vladu Miloševića. Drugi pravac razvijanja muzičke
kulture bili su koncerti banjalučkih pjevačkih društava. Jedno vrijeme ih je
bilo i više od deset sa programima visokog instrumentalnog i vokalnog dometa,
što su pokazali i na gostovanjima po Jugoslaviji. Bilo je i više operskih
pjevača koji su napustili profesionalno bavljenje muzikom i nastupali na
pojedinim dobrotvornim priredbama. Treći pravac u muzičkom stvaralaštvu bile su
operete, pozorišni komadi s muzikom Narodnog pozorišta. U instrumentalnoj
muzici isticao se i vojni orkestar. Sarađivao je sa Narodnim pozorištem, u
pripremama opereta. Ova djelatnost Narodnog pozorišta stimulirala je i
stvaralaštvo kompozitora i dirigenata. Negdje je trebalo istovremeno
uvježbavati muzički i baletni dio. U komponovanju, dirigovanju i muzičkoj
pedagogiji treba posebno istaći zasluge Rafaela Arneria, Josipa Jiraneka,
Josipa Hermana, Josipa Kaplana, Maksimilijana Mikšika, Vladu Miloševića,
Većeslava Nigla, Karela Pahora, Jaroslava Plecitia i Dragana Šajnovića.
(Milan Vukomanović, 'Banjaluka, 1990.)
Muzicka kapela, Hotel Palas 1936.g.
No comments:
Post a Comment